Gaten in de Muur is een documentaire over een bijzondere maar vergeten samenwerking tussen kunstenaars en architecten tijdens de wederopbouw van Rotterdam. In de periode 1945-1970, toen de schaarste aan bouwmateriaal en grondstoffen groot was, werd de stad verrijkt met honderden kunstwerken. In een persoonlijke filmstijl neemt filmmaker en architect Jan Dirk Schouten de kijker mee op een verrassende tocht langs deze vroegere iconen van de stad, die in de 21ste eeuw bijna onopgemerkt verdwijnen. Gaten in de muur is een zoektocht naar vergeten en vergeefse dromen en idealen van de wederopbouw in Rotterdam.

Zeven dagen per week, dwars door de seizoenen, driehonderdvijfenzestig dagen per jaar, jaar in jaar uit beweegt de RET zich door de stad, vinden korte ontmoetingen plaats, scheren levens langs elkaar heen. CHECK-IN CHECK-UIT biedt een rijk scala aan beelden en verhalen van een openbaarvervoerbedrijf dat vervlochten is met de stad Rotterdam. Dit fascinerende fotodocument toont flarden van levens van mensen in een bewegende stad, van voorbijgangers, RET-ers, Rotterdammers, mensen vanuit de hele wereld, waarmee CHECK-IN CHECK-UIT - Rotterdams Openbaarvervoerbedrijf RET een document wordt van het stedelijk leven.

FOTOGRAFIE Carel van Hees VERHALEN Sanneke van Hassel GRAFISCHE VORMGEVING EN REDACTIE Yvo Zijlstra

In 1917 richt een kleine groep actieve burgers de Rotterdamse Volksuniversiteit op. Schrijfster Sanneke van Hassel en fotograaf Carel van Hees portretteren dit unieke, honderd jaar jonge instituut, dat tot op de dag van vandaag een belangrijke functie heeft in de stad met ruim vierhonderd cursussen. Dit boek schetst de ontwikkeling van het oorspronkelijke ideaal van volksverheffing naar het streven 'een leven lang leren' voor alle volwassen Rotterdammers mogelijk te maken.

De Duitse bezetting eiste een zware tol van de Rotterdammers. Iedereen probeerde zo goed en zo kwaad als het ging te overleven in een stad waar gebrek was aan alles. Des te groter was de roes van de bevrijding op 5 mei 1945. Wekenlang bleef Rotterdam het toneel van uitzinnige buurt- en straatfeesten, maar ook van vergelding en anarchie.

In Dolle Dagen Bevrijdingsfeesten Rotterdam 1945 vertellen twaalf ooggetuigen over hun herinneringen aan de hand van foto’s en veel onbekend en uniek 8mm amateur filmmateriaal.

De geïnterviewden maakten als kind of tiener de voedseldroppings mee; ze zagen hoe vrouwen uit hun huizen werden gesleurd omdat ze met Duitse soldaten waren omgegaan; ze waren getuige van plunderingen en van gewapende Binnenlandse Strijdkrachten in de straten. Ze namen allen deel aan de massale vreugde bij de intocht van de Canadezen op 8 mei, gevolgd door de vele straatfeesten. De euforische feeststemming hield wekenlang aan. De voedseldroppings, de verwarring, de intocht en zelfs de eerste spontane buurtfeesten werden vastgelegd door een aantal amateurfilmers. Zij hadden speciaal voor de bevrijding hun laatste 8mm-filmrolletje bewaard. Leo Akkermans filmde als enige al op 7 mei een jeep met Amerikaanse militairen die door een haag van uitgelaten Rotterdammers de Coolsingel opreed. Jan Pijpers werd door zijn vader gefilmd toen hij op een bevrijdingsfeest in de Allard Piersonstraat een wit konijn won met zijn versierde step. En op een ander buurtfeest in de Doklaan op Zuid begon Elly Roy haar zangcarrière.

De documentaire portretten geven een kijkje in de keuken van uiteenlopende Rotterdamse fotografen. In korte interviewfragmenten geven ze weer wat hun beweegt, waar ze naar zoeken en wat hun frustreert in het maakproces. Maar er wordt vooral nauwkeurig geobserveerd hoe de fotografen te werk gaan, zonder veel uitleg en achtergrondinformatie.

Rode draad is de werkwijze van het energieke duo Ari Versluis & Ellie Uyttenbroek, die al jarenlang uiteenlopende kledingstijlen vastleggen. Gegoten in een strak en consistent vormidee vormt hun oeuvre een geschiedenis van kleding en subculturen. De luchtfoto’s van Gerco de Ruijter ontstaan op een verrassend ambachtelijke wijze. Met zijn vlieger trekt hij door de randgebieden van Rotterdam, om de verschillende landschapstypes tot vervreemdende, bijna abstracte foto’s te maken. Rince de Jong combineert haar dagelijkse werk als hondenuitlaatster met het maken van hondenportretten, waarin ze de relatie tussen mens en hond onderzoekt. In het uitgestrekte industriële havengebied maakt Hans Wilschut monumentale foto’s, terwijl Janine Schrijver als documentair fotograaf in stadsparken op zoek is naar ‘verhalende tafereeltjes’.

Begin jaren zeventig kon Hooimeijer beschuitfabriek in Barendrecht nauwelijks Nederlandse werknemers vinden en werden Marokkaanse ‘gastarbeiders’ met open armen ontvangen. Veertig jaar later zijn die Marokkanen met pensioen. Hoe kijken zij terug op hun leven en werk in Nederland? Tegen het decor van de beschuitfabriek waar zijn vader directeur was, reconstrueert Jeroen van Bergeijk de levensloop van de eerste generatie Marokkanen in Nederland.

Deze jonge en analfabete Marokkanen verrichtten zwaar werk. Gecommuniceerd werd er met handen en voeten. Ze sliepen in een pension op het terrein en waren nooit te beroerd twee diensten op een dag te draaien. In latere jaren eiste de zware arbeid zijn tol en belandden velen in de ziektewet of werden overbodig door automatisering. Anno 2007 verlangen sommigen terug naar de jaren zeventig toen “Nederlanders en Marokkanen net vrienden waren”. Anderen zien om in verbittering: “Nederlanders haten ons nu”.

Aan ons den Arbeid is een melancholiek portret van de jaren zeventig, toen allochtonen nog gastarbeiders heetten en hartelijk verwelkomd werden in Nederland.

Na vier dagen hevige gevechten in het centrum van Rotterdam komt het bombardement op 14 mei 1940 voor iedereen onverwacht: verlammende angst, paniek en koele berekening; iedere Rotterdammer had zijn of haar eigen reactie op één van de eerste grote luchtbombardementen in de geschiedenis. Elf ooggetuigen vertellen over hun herinneringen aan die dagen in mei 1940. Een marinier, een verpleegster, een brandweerman, een scholiere en een leerlingarchitect, die toen aan de restauratie van de Laurenskerk werkte, vertellen over hun herinneringen. Verhalen die bijblijven door de absurde situaties, schokkend alledaagse details en aangrijpende gebeurtenissen.

De interviews worden aangevuld met fragmenten uit archieffilms en opnames van filmamateurs, begeleid door voorgelezen passages uit dagboeken en brieven van Duitse soldaten. In Mei is een documentaire in de oral history-traditie die recht doet aan een vaak vergeten hoofdstuk uit het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Zuid van Binnenuit is een groot en gezamenlijk familiealbum van Rotterdam-Zuid, samengesteld uit tientallen plakboeken, doosjes vol foto’s van en uren 8mm-films over het alledaagse en herkenbare familieleven. Speciale aandacht gaat uit naar amateurfoto’s van Duitse soldaten in de oorlogsjaren. Zij fotografeerden elkaar tijdens de Meidagen in 1940 en op excursie in het Stadion Feijenoord. De familiealbums en de familiefilms van Rotterdamse amateurs zoomen in op bijzondere momenten zoals een communie, de aankoop van de eerste auto, een huwelijk, uitstapjes, bevrijdingsfeesten, sportwedstrijden en de feestelijke rondrit van Feyenoord.

Uit de 160 amateur- en familiebeelden en de 60 minuten 8mm-films op de dvd spreekt volgens essayist Ben Maandag een gevoel van onverwoestbare trots. De beelden roepen een sfeer op van overlevers, die wat er ook gebeurt niet bij de pakken neerzitten. In de overtuiging dat het ooit, ooit beter zal worden.